Lachish'te keşfedilen fildişi tarak üzerinde “Bu fildişi, saç ve sakal bitlerini kökünden kurutsun.” yazısı bulundu. Bu yazı bilinen en eski yazılı cümle olarak kayıtlara geçti.
Tarak üzerinde yazılı cümle, Yaklaşık 3 bin 800 yıl önce ortaya çıkan ve en eski alfabe diye nitelenen Kenan yazısı, 5 yıllık çalışma sonunda çözüldü. MÖ 1700'lü yıllardan kaldığı düşünülen bu bit tarağı, Yehuda Krallığı'nın en önemli ikinci şehri olarak bilinen Lachish'te yapılan kazılarda ortaya çıkarıldı.
Anlamının çözülmesi 5 yıl sürdü
3,5 santimetreye 2,5 santimetre boyutlarındaki tunç tarak, 2017'de bulunmuştu ancak üzerindeki yazının anlamının çözülmesi 5 yıl sürdü. 3 bin 800 yıl önce ortaya çıkan ve en eski alfabe diye nitelenen Kenan yazısıyla yazıldığı doğrulanan bu cümle, tarihin alfabe ile yazılmış ilk anlamlı cümlesi olarak kayıtlara geçti.
Karbon tarihleme yöntemiyle ne zamandan kaldığı öğrenilmeye çalışan tarak, bu çabalar sonuç vermeyince tarihi metinleri ve diğer ipuçları kullanılarak değerlendirildi. Bu bağlamda tarağın MÖ 1700 civarında yapıldığını tahmin ediyor.
Tarak aşınmış ve dişlerinden birçoğunu kaybetmiş durumda. Yine de geriye kalan izler, dolaşık saçların ayrılması için 6 geniş aralıklı dişe ve bitleri ayıklamak için de 14 dar aralıklı dişe sahip olduğunu gösteriyor.
Araştırmacılara göre eski taraklar tahtadan, kemikten ve fildişinden yapılıyordu. Fildişinden yapılan eşyalarsa zenginlik göstergesiydi.
Yazı yaklaşık 5 bin 200 yıl önce Mezopotamya ve Mısır'da ortaya çıktı. Ancak bu erken yazı sistemleri alfabetik değildi. Genellikle kelimeleri ve heceleri temsil eden çok sayıda işaret vardı.
Alfabeyi deşifre etmek çok zor
Alfabenin tam olarak ne zaman icat edildiği bilinmiyor. Ancak birçok araştırmacı alfabenin 3.800 yıl önce ortaya çıktığını düşünüyor. Öte yandan 4 bin 300 yıl önce icat edildiğine dair ipuçları da var. Tüm bunlar fildişi tarağın üzerindeki yazının çözülmesinin daha da büyük anlam kazanmasını sağlıyor.
Buluntu, insanların aslında binlerce yıldır bitlere karşı mücadele ettiğini ve fildişi taraklara sahip en zengin kesimlerin bile bitlenmekten kaçamadığını gösteriyor. Sivri uçlu fildişi tarağın üzerinde "Bu dişler (fildişi), saç ve sakal bitlerini kökünden kurutsun (söksün)" yazıyor.
Antik Yahudi kenti Lachish'teki kazılara liderlik eden Prof. Dr. Yosef Garfinkel, "Bu yazıt çok insani" diye konuştu. Kudüs İbrani Üniversitesi'nde görev alan arkeolog, "Tarağınız var ve tarakta saç ve sakaldaki bitleri yok etme dileğiniz yazıyor." dedi.
Hakemli bilimsel dergi Jerusalem Journal of Archaeology'de yayımlanan araştırmaya göre, tarağın üzerindeki işaretler 17 harfi temsil ediyor. En önemlisi de bu harfler, Lachish antik kentinde konuşulan eski Kenan dilinde yazılmış eksiksiz ve anlaşılır bir cümle oluşturuyor.
Tarakla aynı zaman diliminden birkaç uzun yazıt da var. Ancak araştırmacılar, bu metinleri okumakta zorlandı ve bunların ne hakkında olduğu anlaşılamadı.
