BBC’de yer alan habere göre, amatör gökbilimcilerin 12 yıl boyunca gökyüzünde çıplak gözle görebildikleri yıldızları sayarak elde ettikleri veriler, “Geceleyin Dünya” isimli çevrim içi proje ile kayıt altına alındı. Bu verilere göre yapay kaynakların gökyüzüne yansıması ile oluşan gökyüzü parıltısı 2021’den bu yana her yıl yüzde 10 arttı.
Çalışmaya katkı sağlayan Potsdam’daki Alman Yerbilimleri Araştırma Merkezi’nden Dr. Christopher Kyba, artan ışık kirliliği nedeniyle yıldız görüşünün giderek kaybolduğunu söyledi.
Bu orandaki kirlilik artışının, 250 yıldızın görülebildiği yerde doğan çocuğun 18 yıl sonra aynı bölgede görebileceği yıldızların sayısının 100'ün altına düşeceği anlamına geldiği kaydedildi.
Kyba, son yıllarda bazı şehir merkezlerinde enerji tasarrufu alanında atılan adımların ışık kirliliğini azaltmasını umduğunu ancak farklı türden ışık kaynaklarının gökyüzü parlaklığını daha kötü hale getirdiğine dikkati çekerek, “Işık kirliliğinin israf edilen enerji olduğunu unutmayın. Bu ışık enerjisini atmosfere salmaya devam ediyoruz ve belki de yapmamız gereken şey bu değil.” dedi.
Kyba ve ekibinin yürüttüğü çalışma “Science” dergisinde yayımlandı.
Işık kirliliği nedir?
Işık kirliliği, ışığın canlıları rahatsız edecek şekilde yanlış kullanılmasıdır. anlış yönde, yanlış miktarda, yanlış yerde, aydınlatılması gerekmeyen yerde ışık kullanımı hem ekonomik kayıp hem de rahatsız edici bir durumdur.
Işık; doğal ortam ögelerinden biri olup, insanın algılar yoluyla edindiği bilginin %95'i görme duyusuyla edinildiğinden önemlidir. Işık kirliliği farklı şekillerde gerçekleşir; "ışık taşması", "kamaştırıcı ışık", "aşırı ölçüde ışık", "gökyüzü aydınlatmaları", şeklinde gruplandırılır. Güneş, aydınlatma bakımından anlamlı olan tek ışık kaynağıdır. Gündüzü geceye taşıma çabası olan aydınlatma faaliyetleri güvenlik bakımından da önemlidir
Işık kirliliğinin nedenleri
- Hem çok renkli hem de gereğinden fazla ışık kullanılarak ışık gösterilerinin yapılması
- Güvenliği sağlama amacına yönelik olarak gereğinden fazla ışık kullanılması
- Özellikle turistik alanlarda ve çeşitli ticari yerlerde yapılan ışık oyunları
- Yaşam alanlarından dışarıya taşan ışıklar
- Sokak, bahçe ve park gibi alanlarda hatalı aydınlatma çalışmasının yapılması
Işık kirliliğinin etkileri
- Böcekler: Fazla ışığı seven böcekler olduğu gibi ışığı sevmeyen, karanlıkta yaşayan böcekler de bulunur. Orman, göl ve tarla gibi alanların gereksiz aydınlatılması bazı yararlı böcekleri yok ettiği gibi, bazılarının da gereksiz çoğalmasına neden olabilir. Böceklerin göç, kışlama ve Polimorfizm fazla ışıktan etkilenmektedir.
- Sürüngen ve memeliler: Gece aktif hayvanlar, gece aydınlatmalarından etkilenirler.Yumurtadan yeni çıkan caretta caretta yavruları sahil ışıklarından etkilenmekte ve denize ulaşamamaktadır.
- Kuşlar: Göç eden kuşlar, deniz feneri ve gökdelenlerin ışıklarının etrafında dönmeye başlarlar. Bazen yorulup düşerler, bazen binaya çarpıp ölürler. Ekim 1954'te Water Robins Havaalanında (Georgia-ABD) 50.000 kuş bu şekilde ölmüştür.
- Balıklar: Fazla ışık alan balıklarda hareketlilik fazlalaşmaktadır. Alınan enerji büyüme yerine hareketlilikte kullanılır. Alabalıkların fazla ışıkta yumurta kalitesi ve yumurtlama devresi değişmektedir.
- Bitkiler: Bitkilerin çiçeklenme ve büyüme döneminde ışığın süresi, açısı ve miktarı önemlidir. Sadece fotosentezde değil, farklı gelişim düzenlerini belirler. Fazla ışık bitkilerde şekil bozulmaları (sap kalınlaşması, boğum aralarının kısalması,hücre çeperinin kalınlaşması, dallanmanın artması) ve fizyolojik (klorofilde azalma, tuz oranı artışı, solunum artışı,terleme artışı, erken çiçeklenme) bozulmalarına neden olur.
-
Kümes hayvanları ve zirai ürünler: Sun'î aydınlatma ıspanak ve pirinçte fizyolojik bozulmaya neden olur. Fazla ışık kanatlılarda tüy yolma ve kanibalizme neden olur. Işık kirliliği insanlarda olduğu gibi hayvanlar için de kanser sebebidir.
-
İnsanlara etkisi: Fazla gece aydınlatması evlerden içeri sızmakta, uykusuzluğa sebep olmaktadır. Uyurken ışığa muhatap olunması durumunda, melatonin hormonu salgılanmaz, bu nedenler oluşmayan Östrojen hormonu kadınlarda meme kanserine neden olur. Işık yoğunluk ve şiddetindeki değişiklikler SAD rahatsızlığına neden olur. Aydınlık ortamda uyumanın miyopluğa neden olabilmektedir.
- Yayalara etkisi: Düzensiz yerleştirilen lambalar ve aşırı ışık yayaların gözlerini kamaştırır.
- Taşımacılığa etkisi: Orta refüjde ışık kesici önlemler alınmadığı durumlarda, sabah ve akşam güneşi ile gece far ışığı sürücüleri olumsuz etkilemektedir.
- Astronomik gözlemlere etkisi: Gece ışık kirliliğine uğrayan gökyüzünde oluşan bulanıklıktan dolayı sağlıklı gözlemler yapılamaz.
