Karaman'da keşfedilen ve bilim dünyasında önemli bir yer edinen "Biarum gulsenianum" yani "Karaman yılan pancarı", endemik bir tür olarak literatüre girdi. Bu bitkinin zehirli özellikleri nedeniyle korunması gerektiği vurgulanıyor. Bilim insanları, Karaman yılan pancarının korunmasına yönelik önlemlerin bir an önce alınması gerektiğini ifade ediyor.
Keşif Süreci ve Bilimsel İncelemeler
Karaman'da organik tarım işletmecisi Gülşen Kavas, yaklaşık iki yıl önce Dereköy civarında mantar toplarken farklı bir bitkiyle karşılaştı. Şüphelenerek bitkinin fotoğraflarını çekip, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Biyoçeşitlilik Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdürü Doktor Öğretim Üyesi Ömer Çeçen'e gönderdi. Çeçen, bitkiyi detaylı bir şekilde inceleyerek fotoğraflarını ve örneklerini bu alanda önemli çalışmalara imza atan Ege Üniversitesi Botanik Bahçesi ve Herbaryum Uygulama ve Araştırma Merkezi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Yıldırım'a ulaştırdı.
Yıldırım, yaptığı araştırmalar sonucunda bitkinin özelliklerini belirlemek amacıyla Şanlıurfa'da görevli biyoloji öğretmeni Doç. Dr. Mehmet Maruf Balos ve Balıkesir Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi öğrencisi ve bitki ressamı Hazelnas Varol ile iş birliği yaptı. Sonbaharda çiçeklenen diğer yılan pancarı türlerinin aksine, Karaman yılan pancarı ilkbahar ve yaz arasında çiçekleniyor. Bu durum, bitkinin yakın akrabası olan ve yaz aylarında çiçek açan Dağ yılan pancarı (Biarum rifatii) ile karşılaştırmalı incelemeler yapılmasını sağladı.
Bilimsel Yayın ve Tanımlama
Karaman yılan pancarının çiçek organlarının farklı olduğu ve çiçeğinin dağ yılan pancarına göre oldukça küçük olduğu bilimsel makale ile kanıtlandı. Bu makale, taksonomik botanik alanında saygın bir dergi olan Annales Botanici Fennici'nin son sayısında yayımlandı. Bitkinin Türkçe ismi, bulunduğu bölgeye atıfla "Karaman yılan pancarı" olarak belirlendi. Ayrıca, Gülşen Kavas'a atıfla bilimsel ismi "Biarum gulsenianum" olarak tescillendi.
Bitkinin Özellikleri ve Koruma İhtiyacı
Prof. Dr. Hasan Yıldırım, AA muhabirine yaptığı açıklamada, Karaman yılan pancarının zehirli bir bitki olduğunu ifade etti. Yıldırım, bitkinin Araceae familyasının bir üyesi olduğunu ve dünya genelinde yaklaşık 22 türle temsil edildiğini belirtti. Türkiye, bu bitki türü açısından önemli bir çeşitlilik merkezidir; zira ülkede 12 tür bulunmakta ve bunlardan 4'ü endemik olarak karşımıza çıkmaktadır.
Yıldırım, bitkinin çiğ olarak tüketildiğinde zehirlenmelere yol açabileceğini, ancak bazı yöresel isimlerle bilinen yılan yastığı türlerinin kaynatılarak veya farklı işlemlerle kullanılabildiğini kaydetti. Karaman yılan pancarının dar bir yayılışa sahip olduğunu ve yapılan araştırmalarda 100'den az bireyin tespit edildiğini vurgulayan Yıldırım, habitat tahribatlarının bitkinin geleceği açısından ciddi tehlikeler oluşturduğunu sözlerine ekledi. Bu nedenle, yerel yönetimlerin, Milli Parklar'ın ve akademisyenlerin iş birliği yaparak bu bitkinin korunmasına yönelik çalışmalara hız vermesi kritik öneme sahiptir.
